Karşılıksız Çekler ve Çek Cezasının Koşulları

Çek Cezası Talep Edilebilmesinin Temel Şartı: Çekin Karşılıksız Kalması

Çek cezası talep edebilmenin temel şartı, çekin karşılıksız kalmasıdır. Çekin karşılıksız kaldığının tespiti, belirli hukuki prosedürlerin izlenmesini gerektirir. Bu durumun doğru ve yasal bir şekilde tespit edilmesi çek cezasının talep edilebilmesi için zorunludur.

A. Karşılıksız Çek İçin Gerekli Olan Şartlar

1. Şeklen Geçerli Bir Çekin Mevcut Olması

Çek cezası talep edebilmek için ilk şart, geçerli bir çekin varlığıdır. Çek, Türk Ticaret Kanunu (TTK) 780. maddede belirtilen unsurları taşımalıdır. Bu unsurlar arasında çek kelimesi, belirli bir bedelin kayıtsız ve şartsız ödenmesi, muhatabın ticaret unvanı, ödeme yeri, düzenleme tarihi ve yeri, ve düzenleyenin imzası yer alır .

2. Çekin Süresi İçinde Muhatap Bankaya veya Takas Odasına İbraz Edilmesi

Çekin karşılıksız kalması durumunda çek cezası talep edilebilmesi için, çekin süresi içinde bankaya veya takas odasına ibraz edilmesi gerekir. İbraz süresi, çekin düzenlendiği ve ödeneceği yerin aynı veya farklı olmasına bağlı olarak değişir. Aynı yerde düzenlenen çekler için ibraz süresi 10 gün, farklı yerlerde düzenlenen çekler içinse bir aydır.

3. Çek Bedelinin Kısmen veya Tamamen Ödenmemesi

Çekin ibrazı sonrası, çek bedelinin kısmen veya tamamen ödenmemesi durumunda karşılıksız çek durumu ortaya çıkar. Bu durumda, çek bedelinin ödenmeyen kısmı üzerinden çek cezası talep edilebilir.

4. Ödenmeme Durumunun Usulüne Uygun Olarak Tespit Ettirilmesi

Çekin karşılıksız kaldığının tespit edilmesi, belirli usullere uygun olarak yapılmalıdır. Bu tespit, protesto, muhatap bankanın veya takas odasının beyanıyla gerçekleştirilir. Eğer bu tespit yapılmazsa, çek cezası talep edilemez .

Çek Cezasını Talebe Yetkili Olanlar ve Çek Cezasından Sorumlu Olanlar

A. Çek Cezasını Talep Etme Yetkisi

Çek cezasını talep etme yetkisi hamile aittir. Hamil, çekin karşılıksız kalması durumunda, çek bedelinin ödenmeyen kısmı üzerinden çek cezasını talep edebilir. Çek ciro edilmişse, çeki devralan da çek cezasını talep etme hakkına sahiptir.

B. Çek Cezasından Sorumlu Olanlar

1. Düzenleyenin Sorumluluğu

TTK 783/3'e göre, çek cezasından sorumlu olan asıl kişi çeki düzenleyen kişidir. Çek hesabı sahibiyle düzenleyenin farklı kişiler olması durumunda da, çek cezasından yine düzenleyen sorumlu olur. Birden fazla düzenleyenin olması durumunda, düzenleyenler müteselsilen sorumludur .

2. Ciranta ve Muhatap Bankanın Sorumluluğu

Cirantalar çek cezasından sorumlu değildir. Ancak, çekin karşılıksız kalmasından sonra ödeme yapılması durumunda, düzenleyen veya muhatap banka çek cezasından sorumlu olabilir.

3. Avalistin Sorumluluğu

Avalist, çek bedelinin kısmen veya tamamen teminat altına alınmasını sağlayan kişidir ve çekin karşılıksız kalması durumunda avalist de düzenleyen gibi sorumlu olur. Avalistin sorumluluğu, lehine aval verdiği kişi kadar olur .

Çek Cezası Bakımından Özel Durumlar

A. Sebepsiz Zenginleşme Durumunda

Hamil, çekin karşılıksız kalması durumunda sebepsiz zenginleşme nedeniyle çek cezası talep edebilir. Bu durum, hamilin çek bedelini tahsil edememesi halinde söz konusu olur .

B. Karşılığın Devri Durumunda

Çekin karşılıksız kalması durumunda, karşılık devredilmiş olsa bile hamil çek cezasını talep edebilir. Bu durumda çek cezası, karşılığı devralan kişiden talep edilebilir .

C. Keşide Çekindeki Durum

Keşide çeklerinde, düzenleyen banka olduğundan karşılıksızlık durumu genellikle söz konusu olmaz. Ancak, istisnai durumlarda karşılıksız çek çıkması halinde çek cezası talep edilebilir .

D. Garantili Çekteki Durum

Garantili çeklerde de, çekin karşılıksız kalması halinde çek cezası talep edilebilir. Garantör, çekin ödenmesini teminat altına almış olsa bile, çekin karşılıksız kalması durumunda çek cezasından sorumlu olabilir .

E. Bloke (Teyitli) Çekteki Durum

Bloke çeklerde, çekin karşılıksız kalması durumunda çek cezası talep edilebilir. Bloke çek, çekin belirli bir miktarının bankada bloke edilmesi suretiyle düzenlenir ve karşılıksız çek durumunda çek cezası talep edilmesi mümkündür .

F. Vizeli Çekteki Durum

Vizeli çeklerde de, çekin karşılıksız kalması halinde çek cezası talep edilebilir. Vizeli çek, çekin bankaya ibraz edilip, bankanın ödeme güvencesi vermesi anlamına gelir ve karşılıksızlık durumu çek cezasını doğurur .

Çek Cezasıyla İlgili Kambiyo Senetlerine Mahsus Takip Yoluna Başvurulup Başvurulamayacağı Sorunu ve İcra İnkar Tazminatına Etkisi

Çek cezasının talep edilebilmesi için kambiyo senetlerine mahsus takip yoluna başvurulması zorunlu değildir. Hamil, genel haciz veya iflas yoluna başvurabilir ve çek cezasını talep edebilir. Borçlunun itirazı durumunda, mahkeme icra inkar tazminatına hükmedebilir. İcra inkar tazminatı, hükmolunan meblağın yüzde yirmisidir ve çek cezasını da kapsar .

Çek Cezasının Zamanaşımı Süresi

Çek cezasının zamanaşımı süresi konusunda kanunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Doktrinde, çek cezasının zamanaşımı süresi olarak on yıl öngörülmektedir. Ancak, Yargıtay bazı kararlarında başvuru hakkına ilişkin zamanaşımı süresinin altı ay olduğunu belirtmiştir .

Sonuç

Çek cezası, çekin karşılıksız kalması durumunda hamili koruma amacı taşır. Çek cezasının talep edilebilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekmektedir. Bu şartlar arasında geçerli bir çekin varlığı, çekin süresi içinde ibraz edilmesi, çek bedelinin kısmen veya tamamen ödenmemesi ve bu durumun usulüne uygun olarak tespit edilmesi yer alır. Çek cezası, düzenleyen başta olmak üzere avalist ve belirli durumlarda muhatap banka gibi sorumluları kapsamaktadır. Özel durumlar ve zamanaşımı süreleri de dikkate alınarak, çek cezası talep edilebilir ve yasal yollarla tahsil edilebilir. Karşılıksız Çekler ve Çek Cezasının Koşulları hakkında hukuki destek almak için Çanakkale Ticaret Avukatımız ile iletişime geçiniz.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt