Vekâlet İlişkileri ve Vekâlet Sözleşmesi Hakkında TBK Kanun Maddeleri

A. Tanımı

MADDE 502'ye göre vekâlet sözleşmesi, vekilin, vekâlet verenin bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği bir sözleşmedir. Vekâlete ilişkin hükümler, niteliklerine uygun düştükleri ölçüde, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmemiş olan iş görme sözleşmelerine de uygulanır. Sözleşme veya teamül varsa vekil, ücrete hak kazanır.

B. Kurulması

MADDE 503 gereğince kendisine bir işin görülmesi önerilen kişi, eğer bu işi görme konusunda resmî sıfata sahipse, işin yapılması mesleğinin gereği ise ya da bu gibi işleri kabul edeceğini duyurmuşsa, bu öneriyi hemen reddetmedikçe, vekâlet sözleşmesi kurulmuş sayılır. Bu hüküm, marka vekili ve patent vekili için de geçerlidir; vekillik ile ilgili bir iş kendisine önerildiğinde reddetmediği sürece sözleşme kurulmuş, işi kabul etmiş sayılır.

C. Hükümleri

I. Vekâletin Kapsamı

MADDE 504'e göre vekâletin kapsamı, sözleşmede açıkça belirtilmemişse, görülecek işin niteliğine göre belirlenir. Vekâlet, vekilin üstlendiği işin görülmesi için gerekli hukuki işlemleri yapma yetkisini de kapsar. Vekil, özel olarak yetkili kılınmadıkça, dava açamaz, sulh olamaz, hakeme başvuramaz, iflas veya konkordato talep edemez, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, bağışlama yapamaz, kefil olamaz, taşınmazı devredemez ve bir hak ile sınırlandıramaz.

II. Vekilin Borçları

MADDE 505 gereğince vekil, vekâlet verenin açık talimatına uymakla yükümlüdür. Vekâlet verenden izin alma imkânı bulunmadığında, vekil durumu bilseydi vekâlet verenin de izin vereceği açık olan hâllerde talimattan ayrılabilir. Bunun dışında vekil, talimattan ayrılırsa, bundan doğan zararı karşılamadıkça vekâlet borcunu ifa etmiş sayılmaz.

MADDE 506'ya göre vekil, vekâlet borcunu bizzat ifa etmekle yükümlüdür. Ancak vekile yetki verildiği veya durumun zorunlu ya da teamülün mümkün kıldığı hâllerde vekil, işi başkasına yaptırabilir. Vekil, üstlendiği iş ve hizmetleri, vekâlet verenin haklı menfaatlerini gözeterek, sadakat ve özenle yürütmek zorundadır.

MADDE 507 uyarınca vekil, yetkisi dışında işi başkasına gördürdüğünde, onun fiilinden kendisi yapmış gibi sorumludur. Vekil başkasına vekâlet vermeye yetkili ise, sadece seçmede ve talimat vermede gerekli özeni göstermekle yükümlüdür.

III. Hesap Verme

MADDE 508'e göre vekil, vekâlet verenin istemi üzerine yürüttüğü işin hesabını vermek ve vekâletle ilişkili olarak aldıklarını vekâlet verene teslim etmek zorundadır. Vekil, vekâlet verene tesliminde geciktiği paranın faizini de ödemekle yükümlüdür.

IV. Edinilen Hakların Vekâlet Verene Geçişi

MADDE 509'a göre vekilin, kendi adına ve vekâlet veren hesabına gördüğü işlerden doğan alacakları, vekâlet verenin vekile karşı bütün borçlarını ifa ettiği anda kendiliğinden vekâlet verene geçer. Vekilin iflası hâlinde vekâlet veren, bu alacağın kendisine geçmiş olduğunu iflas masasına karşı da ileri sürebilir.

III. Vekâlet Verenin Borçları

MADDE 510'a göre vekâlet veren, vekâletin gereği gibi ifası için vekilin yaptığı giderleri ve verdiği avansları faiziyle birlikte ödemek ve yüklendiği borçlardan onu kurtarmakla yükümlüdür. Vekil, vekâletin ifası sebebiyle uğradığı zararın giderilmesini vekâlet verenden isteyebilir.

IV. Birlikte Vekâlet Verenlerin ve Birlikte Vekillerin Sorumluluğu

MADDE 511'e göre bir kişiye birlikte vekâlet verenler, vekile karşı müteselsil olarak sorumludurlar. Vekâleti birlikte üstlenenler, vekâletin ifasından müteselsil olarak sorumludurlar ve yetkilerini başkalarına devretme hakları olmadıkça, vekâlet vereni ancak birlikte yaptıkları fiil ve işlemleriyle borç altına sokabilirler.

D. Sona Ermesi

I. Sebepleri

MADDE 512'ye göre vekâlet veren ve vekil, her zaman sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirebilir. Ancak, uygun olmayan zamanda sözleşmeyi sona erdiren taraf, diğerinin bundan doğan zararını gidermekle yükümlüdür.

MADDE 513'e göre sözleşmeden veya işin niteliğinden aksi anlaşılmadıkça, vekilin veya vekâlet verenin ölümü, ehliyetini kaybetmesi ya da iflası ile sözleşme kendiliğinden sona erer. Bu hüküm, taraflardan birinin tüzel kişi olması durumunda, tüzel kişiliğin sona ermesi hâlinde de uygulanır. Vekâletin sona ermesi vekâlet verenin menfaatlerini tehlikeye düşürüyorsa, vekâlet veren veya mirasçısı ya da temsilcisi, işleri kendi başına görebilecek duruma gelinceye kadar vekâleti ifaya devam etmek zorundadır.

II. Hükümleri

MADDE 514'e göre vekilin, sözleşmenin sona erdiğini öğrenmeden önce yaptığı işlerden, vekâlet veren ya da mirasçıları sözleşme devam ediyormuş gibi sorumludur.

Ticari Temsilciler, Ticari Vekiller ve Diğer Tacir Yardımcıları

A. Ticari Temsilci

I. Tanımı ve Yetki Verilmesi

MADDE 547'ye göre ticari temsilci, işletme sahibinin, ticari işletmeyi yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde ticaret unvanı altında ticari temsil yetkisi ile kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da örtülü olarak yetki verdiği kişidir. İşletme sahibi, ticari temsilcilik yetkisi verildiğini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır; ancak ticari işletme sahibinin ticari temsilcinin fiillerinden sorumluluğu, tescilin yapılmış olmasına bağlı değildir.

II. Temsil Yetkisinin Kapsamı

MADDE 548'e göre ticari temsilci, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı, işletme sahibi adına kambiyo taahhüdünde bulunmaya ve onun adına işletmenin amacına giren her türlü işlemleri yapmaya yetkilidir. Ancak, ticari temsilci açıkça yetkili kılınmadıkça, taşınmazları devredemez veya bir hak ile sınırlandıramaz.

III. Temsil Yetkisinin Sınırlandırılması

MADDE 549'a göre temsil yetkisi, bir şubenin işleriyle sınırlandırılabilir. Temsil yetkisi, birden çok kişinin birlikte imza atmaları koşuluyla da sınırlandırılabilir. Bu durumda, diğerlerinin katılımı olmaksızın temsilcilerden birinin imza atmış olması, işletme sahibini bağlamaz. Temsil yetkisine ilişkin sınırlamalar, ticaret siciline tescil edilmedikçe, iyi niyetli üçüncü kişilere karşı hüküm doğurmaz.

IV. Temsil Yetkisinin Sona Ermesi

MADDE 550'ye göre temsil yetkisinin sona erdiği, ticaret siciline tescil ve ilan edilmediği sürece, bu yetki iyi niyetli üçüncü kişiler için geçerliliğini korur.

B. Ticari Vekil

MADDE 551'e göre ticari vekil, bir ticari işletme sahibinin, kendisine ticari temsilcilik yetkisi vermeksizin, işletmesini yönetmek veya işletmesinin bazı işlerini yürütmek için yetkilendirdiği kişidir. Bu yetki, işletmenin alışılmış bütün işlemlerini kapsar. Ancak, ticari vekil açıkça yetkili kılınmadıkça, ödünç olarak para veya benzerlerini alamaz, kambiyo taahhüdünde bulunamaz, dava açamaz ve açılmış davayı takip edemez.

C. Diğer Tacir Yardımcıları

MADDE 552'ye göre toptan, yarı toptan veya perakende satışlarla uğraşan ticari işletmelerin görevli veya hizmetlileri, işletme içinde müşterilerin kolaylıkla görebilecekleri bir yerde ve kolayca okuyabilecekleri bir biçimde yazılı aksine duyuru yapılmadıkça, ticari işletmenin alışılmış bütün satış işlemlerini yapmaya, faturaları imzalamaya ve borçların ifa edilmesine ilişkin açıklamaları işletme adına yapmaya yetkilidirler. Ancak, bu kişiler yazılı yetki verilmedikçe işletme dışında satış bedellerini isteyip alamazlar.

D. Rekabet Yasağı

MADDE 553'e göre bir işletmenin bütün işlerini yöneten veya işletme sahibinin hizmetinde bulunan ticari temsilciler, ticari vekiller veya diğer tacir yardımcıları, işletme sahibinin izni olmaksızın, kendilerinin ya da üçüncü kişilerin hesabına işletmenin yaptığı türden bir iş yapamazlar. Buna aykırı davranışlarda işletme sahibi, uğradığı zararın giderilmesini veya bu işlerden doğan kazancın kendisine devredilmesini isteyebilir.

E. Yetkilerin Sona Ermesi

MADDE 554'e göre işletme sahibi, ticari temsilcilerin, ticari vekillerin ve diğer tacir yardımcılarının yetkilerini her zaman geri alabilir. İşletme sahibinin fiil ehliyetini kaybetmesi veya ölümü, bu kişilerin yetkisini sona erdirmez.

Bu detaylı bilgi ve mevzuat açıklamaları ışığında, vekâlet ilişkileri ve vekâlet sözleşmesi hakkında geniş kapsamlı bir değerlendirme yapılmış oldu. Vekâletin tanımı, kurulması, kapsamı, vekilin ve vekâlet verenin borçları, vekâletin sona ermesi ve ticari temsilciler gibi çeşitli konular ele alındı. Her madde, vekâlet sözleşmelerinin hukuk dünyasındaki yerini ve önemini vurgulayarak açıklanmıştır. Bu bilgiler, vekâlet ilişkilerinde karşılaşılan sorunların çözümüne ışık tutacak ve hem vekiller hem de vekâlet verenler için yol gösterici olacaktır.

Yasal Danışmanlık

Yer Ayırt